Te whakaahua anō i te pūnaha mātauranga ahumahinga me te whakangungu e tutuki ai ngā hiahia motuhake o ngā ākonga katoa.
E ngākaunui ana Te Pūkenga kia noho te ākonga ko ia te tino pūtake o ā mātou mahi hoahoa, whakarite, me te tuku i te anamata o te mātauranga ahumahinga me te whakangungu.
Te mahi ngātahi I te taha o te rangahau ā-motu e mahia ana e mātou me te kaupapa Ko te Ākonga te Pūtake, kei ngā wāhanga tuatahi mātou hei whakatū i tā Te Pūkenga Komiti Ākonga. He kōmiti ā-motu taua kōmiti, ā, ka whakatūria ngātahitia i te taha o tā mātou Komiti Kaimahi me te Komiti Tphutohu Māori. Ka noho tētahi māngai mō ia o ēnei komiti ki runga i tā Te Pūkenga Kaunihera ā-Motu. Mā konei e mātua whakarite ai kia rangona ēnei reo whai take i te taumata kaitiakitanga.
I ētahi marama ki mua, i whai wāhi ngā māngai o ngā kaunihera me ngā tōpūtanga ākonga 14, ngā rōpū kaituku akoranga, ākonga hoki ki tētahi huinga awheawhe nā Te Pūkenga i whakahaere kia tīmata i te tukanga hoahoa e whakatū ai tētahi komiti ākonga ā-motu. Me tika, me mārama hoki te tukanga pōti mō te komiti, ā, me tū hei kanohi mō te rerekētanga me te motuhaketanga o ngā ākonga.
He mea whaihua tonu ki Te Pūkenga ngā tikanga kei ngā tōpūtanga ākonga. Kia noho mārama ake ki ngā whakaaro o ngā ākonga mō te Komiti Ākonga ā-motu hou kei te whakatūria, ko tonoa e te Kaunihera ā-Motu kia tae atu ngā māngai e rua ki tōna hui o mua tata ake nei, arā ko Matthew Schep o te Uniana Tōpūtanga Ākonga o Aotearoa (NZUSA) me Cornelius Prinsloo o te Tōpūtanga Ākonga o Te Whare Wānanga o Te Tauihu o Te Waka o Māui (SANITI) tērā i tae atu ki te hi Kaunihera i Te Whanganui-a-Tara i te 6 o Oketopa.
Ka whakatakotoria e Matthew rāua ko Cornelius i tētahi ‘Pūrongo Reo Ākonga’ nā ngā tōpūtanga ākonga 14 anō i whaikoha atu. Ka rārangitia e te pūrongo te āhua o te reo ākonga o tēnei wā, me te akiaki kia whakaara i ngā huarahi auaha hei whakamana i te reo ākonga puta noa i Te Pūkenga.
Ka kīia e Cornelius, māngai mō SANITI, ka āmaimai tonu ia ina tae atu ia ki ngā hui Kaunihera ahakoa kua noho ia hei perehitini mō ētahi tau. Hei tāna, “Ka rāhiritia tonutia māua, kia tau ai te mauri, me te aha i whakaatu mai rātou i te ngākau pono kia aro nui ki te mana o te tangata.
"Kua roa ngā ākonga e whawhai ana kia rongona ō rātou reo, ā, kātahi anō i roto i te hītori o Aotearoa ka whai huarahi mātou ki te mahitahi me te hoahoa i tētahi pūnaha whai hua. E whakapono ana au e ngākau pono ana te Kaunihera o Te Pūkenga, ā, i kite tonu māua i te ngākau māhaki i roto i taua hui. Whai muri i te hui kua hui au me te Heamana, Murray Strong, te Kaiwhakahaere Mātāmua a Stephen Town, i tō rāua taenga mai ki tō mātou whare wānanga, i reira ka kite anō au i te whakaaro pai me ngākau māhaki i a rāua e whakawhiti kōrero ana mā tā mātou tīma."
I kī a Matthew Schep te Perehitini Tuarua o NZUSA, “He mea whaihua te whai wāhi ki te Kaunihera ina rā i whakatakotohia te reo o ngā ākonga me ngā take ki te tēpu a te Kaunihera, ā, i reira ka tautohua hei take tōmua mō Te Pūkenga. Kua puta ake te whakaaro i a rātou kia kirimanatia NZUSA kia riro māna e whakahaere ngā pōtitanga mō ngā kōmiti whāiti a ngā ākonga, ā, ki a mātou o NZUSA he kaupapa pai tēnei kia mahitahi ngā tōpūtanga e rua i runga i tētahi whāinga kotahi. Ka tāria te wā e mahitahi mātou i runga i tēnei kaupapa.”
Ka whakaaturia e te pūrongo ki te Kaunihera ngā tino take e rima ki ngā ākonga:
- Whakamanahia te reo ākonga
- Me mātua whakarite e Te Pūkenga kia whakanuia ngā reo me ngā tikanga o ngā ākonga
- Kia tika, kia mauroa hoki ngā rauemi
- Whakamahia ngā whare me rauhanga kei a tātou i tēnei wā
- He reo ākonga Māori whai rauemi, whai mana, motuhake tonu
He mea tino whaitake te whakatutuki i ngā hiahia o ngā ākonga mō te pūnaha mātauranga ahumahinga me te whakangungu e aronui ana ki te ākonga.
He mea tino whai take kia whakaarohia ngā hiahia o ia ākonga takitahi – ko ngā mea e tika ana mō te ākonga noho tuawhenua kāore e pērā mō tētahi kei te tāone nui. Kāore e tika kia kotahi te huarahi mō te katoa, nā te aronga ko te ākonga te pūtake, e whai ana mātou kia rangona ngā ākonga katoa, kia whakawhiti kōrero me rātou katoa mā te huarahi e tika ana mō rātou, kia rangona ai te reo o tēnā, o tēnā ākonga.
E hiahia ana mātou ki te āwhina i a Aotearoa kia piki, kia eke ki tōna pitomata, ki te āwhina hoki i te hunga ki te whai akoranga whai take. Kāore e taea tēnei ki te kore mātou e mahi tahi me ngā ākonga.